over...
Mark Schalken (1967) is een Amsterdamse kunstenaar & ontwerper. En soms schrijver of activist. Tekenen is zijn favoriete medium.
wat speelt er?
Mijn kunst en ontwerpwerk draait om engagement en spel. De samenhang ontdekte ik in 2012 als gastkunstenaar van klooster Zin in Vught. Ik speelde met materialen als riet. Met tekeningen, foto’s en installaties onderzocht ik het landgoed. Ik kreeg een band met de fraters, met de mensen met een beperking die bij Zin werken, en met kinderen op zomerkamp. Gaandeweg ontdekte ik de genereuze effecten van kunst: herkenning, plezier, troost. Vriendschap met de wereld en jezelf. Hierover maakte ik een beeldboek: Wat speelt er?
ontwerpen in opdracht
Ondertussen ben ik grafisch ontwerper van beroep. Na een jeugd in de Noordoostpolder studeerde ik design in Eindhoven, grafisch ontwerpen in Breda en Culturele studies aan de UvA. Sindsdien woon ik in Amsterdam met mijn man, zanger-vertaler Ron Mesland.
Ruim 20 jaar had ik met Albert Hennipman een grafisch ontwerpbureau: de Ruimte ontwerpers vof. We maakten boeken, tijdschriften, huisstijlen en websites – ruimte voor verhalen en dialoog. Het bureau groeide tot zeven mensen. Inmiddels hebben Albert en ik de vof ontbonden en gaan we als vrienden verder met onze samenwerking.
beeldende kunst
Bij Zin herontdekte ik de kern van creativiteit: onbevangenheid en speelruimte. In mijn atelier in de stadsnatuur van Amsterdam-west (Broedplaats De 1800 Roeden) bouwde ik een houten meditatiehut – het Luchthuis. Ik rondde mijn autobiografische fotoproject Polderlichaam af. Onder dit vrije werk liggen terugkerende vragen. Hoe verbind ik inkeer met expressie, mijn individualiteit met anderen? Hoe kunnen we onze wereld fysiek en sociaal vormgeven? Kunst schenkt ongewisse vrijheid.
tekenen
Tekenen was het expressiemiddel van mijn jeugd. Allesomvattend en simpel. De meest sensuele kunstvorm die ik ken. ‘Tekenen is het benaderen van het getekende’ (John Berger). ‘Tekenen is een wandeling met de hand’ (Pierre Alechinsky). Voor mijn jonge nicht Jora en neef Ivo spreekt het vanzelf: tekenen is magisch.
Papier is een speelveld, het tekenen een ritueel. Gevraagd: een open beginnersgeest. Zo ontstaan abstracte of verhalende figuraties. De dynamiek van de hand nog zichtbaar. Een eindbeeld dat uitnodigt om de wereld als nieuw te zien.
Daarnaast teken ik vanuit waarneming: in de stad, de natuur of in mijn studio met een model. Dan is tekenen een oefening in kijken en een ontmoeting met de ander. Tekenen opent wegen naar het hart.
In 2021 liep ik van Amsterdam naar Rome met tent en tekenboek. Onderweg maakte ik een verslag in woord en beeld van alle onmoetingen.
van betekenis: samenspel
Ik heb lang gemediteerd bij zenleraar Nico Tydeman. Hij wekte de vrije geest en het verlangen om het lijden in de wereld te verlichten.
Vijftien jaar was ik ontwerper en beeldredacteur van De Helling, kwartaalblad van het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks. Ook doceerde ik ontwerptheorie op kunstacademie St. Joost. Daar overtuigde cultuurcriticus Hugues Boekraad me van het belang van onze publieke cultuur. Communicatie en kunst (wat je zegt en welke beelden je oproept) is politiek. Hoe maken we de wereld rechtvaardiger, duurzamer, speelser?
Spel vraagt om samenspel. Mede vanuit die gedachte zijn Albert en ik in 2018 Het Huis van Betekenis gestart. Een broedplaats voor tekenaars in Utrecht. Na drie jaar ben ik gestopt met de algemene organisatie en verder gegaan met tekenprojecten waarin kunst en activisme samenkomen, zoals De vleesvrije stad: kunnen we ons een toekomst zonder dierenuitbuiting verbeelden?
wat speelt er?
De prehistorische grottekeningen in Chauvet (Zuid-Frankrijk) lieten me de oerkracht van tekenen ervaren. Rob Martens, wetenschappelijk directeur van onderwijsorganisatie Nivoz, vroeg mij om zijn boek We moeten spelen te ontwerpen en van tekeningen te voorzien. In zijn vurige pleidooi voor spelenderwijs leren, grijpt Rob terug op de prehistorische kunst. Wij mens-dieren zijn van nature inventief en sociaal dankzij kunst en spel.
Mark Schalken — 2022
bekijk de aangehaalde projecten
> Gastkunstenaar bij Zin
> Fotoboek Polderlichaam
> Het Luchthuis
> Design: praktijk en utopie (essay)
> Te voet naar Rome
> Het Huis van betekenis︎︎︎
> De vleesvrije stad
> We moeten spelen
